Containerstoring begin 2020 gevolg van onrealistische startdatum en gebrek aan coördinatie bij het testen

BARENDRECHT – Afgelopen anderhalf jaar heeft BarendrechtNU tevergeefs herhaaldelijk om informatie bij de gemeente en wethouder gevraagd over de mislukte uitrol van het afvalbeleid op 1 januari 2020: Ondergrondse restafvalcontainers hadden vanaf dat moment alleen maar open moeten gaan met een persoonlijke afvalpas, maar op veel locaties gingen de containers helemaal niet meer open. De problemen die ‘binnen enkele dagen’ zouden worden opgelost, werden uiteindelijk pas anderhalf jaar later aantoonbaar opgelost.

Het beleid zoals voorgesteld op 1 januari 2020 is op 1 januari 2022 alsnog ingegaan, maar de vraag: Wát is er nu precies misgegaan waardoor het zo lang heeft moeten duren? – bleef vooralsnog onbeantwoord.

Openheid

Na een eerdere oproep van BarendrechtNU aan de gemeente om openheid van zaken te geven (geen resultaat), drong ook de politieke partij Echt voor Barendrecht (EVB) hierop aan bij de wethouder door middel van raadsvragen. Dit werd in december 2021, bijna 2 jaar na het begin van de problemen, weer geweigerd, omdat: “De NV BAR-Afvalbeheer is in gesprek met de leverancier om te komen tot een minnelijke oplossing. Om dit proces niet te verstoren is het niet wenselijk te veel hierop in te gaan“, zo stelde de wethouder.

Een gedetailleerd antwoord bleef na aandringen weer twee keer uit, maar na een derde keer aandringen -mede na tussenkomst van de griffier en wijzend op de informatieverplichting die de wethouder heeft richting de gemeenteraad (PDF)- gaf de wethouder op 12 januari 2022 een meer gedetailleerd antwoord (PDF) op de raadsvragen.

In onderstaand artikel een samenvatting van de gebeurtenissen voorafgaand en tijdens de containerstoring van 1 januari 2020 in Barendrecht. Hieruit komt een beeld naar voren dat de problemen op meerdere momenten bekend hadden kunnen zijn en voorkomen hadden kunnen worden.

Druk op 1 januari 2020

De overmoedige haast binnen de uitrol van het containerproject bleek al tijdens een veel bekritiseerde informatieavond in 2019 over het afvalbeleid in het gemeentehuis. Tijdens deze informatieavond werd wethouder Schaap en de toenmalig directeur van BAR Afvalbeheer verbaal ‘van alle kanten’ aangevallen. Groepen inwoners verzamelden zich in het gemeentehuis, hadden heel veel vragen, maar kregen erg weinig antwoorden. En wat de inwoners wel te horen kregen, beviel ze weinig.

Toen BarendrechtNU op de betreffende avond naar een woordvoerder van BAR Afvalbeheer stapte om te vragen wat ze hiermee gingen doen werd er gesteld dat iedereen achteraf nog antwoord zou krijgen. Op de vraag of het niet verstandiger zou zijn om bijvoorbeeld 6 maanden te wachten met de uitrol, werd redelijk fel gereageerd: Dat gaan we niet doen, want van uitstel komt afstel en het beleid gaat nu eenmaal op 1 januari 2020 in, dus dan moeten de containers ook met pasjes werken.

Ook voor het argument dat daardoor direct de juiste container (140 of 240L) kon worden uitgedeeld aan inwoners, maakte geen indruk: Afspraak is afspraak, op 1 januari moeten de containers dicht. Uiteindelijk konden inwoners 5 maanden later hun reeds geleverde 240L container omwisselen voor een kleinere 140L container.

De storing begint

De uitrol ging dus door en de containers werden op oudjaarsdag afgesloten. Op 1 januari 2020 waren de pasjes vervolgens verplicht, maar in de loop van de dag kwamen steeds meer inwoners erachter dat dit niet werkte. Langzaam aan stapelde het afval van de feestdagen zich op naast – in plaats van in- de containers. De wethouder laat een dag later weten de bijplaatsingen te gedogen vanwege de storing en dat BAR Afvalbeheer extra rondes rijdt om al het afval op te halen.

Op 4 januari 2020 laat de gemeente weten bijna alle containers weer te hebben geopend: een afvalpas is – op dat moment ‘tijdelijk’ – toch niet meer nodig. De gemeente spreekt daags na de storing van een ‘complex van factoren‘ die de storing hebben veroorzaakt.

Uit een nadere analyse van de problemen, zoals die recent (12 jan, 2022) zijn toegelicht door de wethouder, blijkt dat al deze problemen voorkomen hadden kunnen worden door simpelweg meer tijd te nemen om het systeem goed in te richten en te testen.

Testen, testen, testen?

Om dit stuk in te leiden worden eerst een tweetal citaten van wethouder Schaap herhaald van 4 januari 2020: (1) “Het nieuwe systeem is van tevoren uitgebreid getest en op dat moment zijn er geen fouten aan het licht gekomen. Na deze test zijn ook de GFT-cocons gekoppeld. Een test daarna leverde ook geen problemen op. Echter toen het systeem op 1 januari van start moest gaan werkte het niet.

Waarom er niet gewacht is met de uitrol heeft te maken met het ingaan van het nieuwe afvalbeleid op 1 januari 2020, zo vertelde wethouder Schaap op 3 januari 2020 aan BarendrechtNU: Alles was getest, bleek te werken en was dus geschikt bevonden om op 1 januari in werking te worden gesteld. (2) “Dat dit zou gebeuren, had niemand verwacht“, aldus wethouder Schaap.

De wethouder benadrukte in de dagen na de storing dus dat er uitgebreid was getest, er geen fouten aan het licht waren gekomen en dat ‘niemand had verwacht’ dat de uitrol zo mis kon gaan. Toch lijken er in de recente brief van de wethouder voldoende aanknopingspunten te staan op basis waarvan de uitrol per direct had kunnen worden stopgezet/tot nader order uitgesteld.

Zo was eind 2019 al breed bekend dat inwoners van Barendrecht (alsook Ridderkerk en Albrandswaard) helemaal geen of een verkeerde afvalpas hadden ontvangen die vereist was om containers te kunnen openen. BarendrechtNU ontving hier in deze periode veelvuldig berichten over, waarbij het merendeel van de meldingen ging over ontbrekende afvalpassen, of een afvalpas bij een brief waarop stond dat die voor de gemeente Ridderkerk was. De conclusie dat dát onbetrouwbaar is, wordt inmiddels ook gedeeld door de wethouder: “Aangezien een aantal inwoners de verkeerde pas ontving kon er niet van uit worden gegaan dat alle inwoners de juiste pas hadden ontvangen.

Technische storing

De technische problemen – en de tests die daarbij horen om deze te voorkomen – waren niet zichtbaar voor inwoners. Wat die tests precies inhielden, wanneer ze zijn uitgevoerd en wat de resultaten ervan waren, is nog steeds niet gedeeld door de wethouder. Uit de brief van wethouder Schaap blijkt wel dat het technisch gezien alles behalve op rolletjes liep: “In het hele gebied stonden containers van verschillende types met verschillende productiejaren en leveranciers. Door deze diversiteit is bij de ombouw niet altijd het juiste sluitmechanisme gemonteerd. Lang niet alle containers waren technisch in orde. Dit bleek pas achteraf.“, zo schrijft wethouder Schaap in de brief. Een verklaring over waarom dit ‘pas achteraf’ bekend is geworden, terwijl er in januari 2020 door wethouder en woordvoerders constant is gezegd dat alles uitvoerig is getest, blijft eveneens onbeantwoord.

Wethouder Schaap vervolgt: “Het is de leverancier onvoldoende gelukt om de containers op tijd werkend te krijgen.” Dit lijkt een beschuldigende vinger richting de leverancier, maar dat het expliciet de schuld van de leverancier is, blijkt niet uit andere informatie in zijn eigen brief. Of de informatie over dit gebrek ook al vóór 1 januari 2020 bekend was bij de leverancier en wethouder, is eveneens niet bekendgemaakt.

Interne problemen bij de leverancier zouden volgens de wethouder ook een rol hebben gespeeld: “Op het moment van aanbesteding was deze leverancier binnen korte tijd de grootste partij in Nederland geworden als gevolg van fusies en overnames. Omdat ze zo snel gegroeid zijn, is de communicatie tussen verschillende afdelingen tekortgekomen.” Wie op welk moment tekortschoot – en welke gevolgen dat had, licht de wethouder niet nader toe in de brief.

Financiën en tegenstrijdigheden

Om te weten wie er (financieel) verantwoordelijk is voor deze fouten is het van belang om te weten wat de aanleiding was waardoor het fout kon gaan: Heeft de gemeente de leverancier vooraf niet gemeld dat er verschillende type containers zijn? Wie nam de verantwoordelijkheid voor de inventarisatie van de containers op zich? Heeft de gemeente verkeerde informatie hierover aangeleverd? Heeft de leverancier verkeerde sluitmechanismen geïnstalleerd?  En wie was er verantwoordelijk voor de controle (en dus tests) hiervan? Vragen die allemaal onbeantwoord blijven.

In april 2021 meldt de gemeente op vragen van BarendrechtNU dat ‘de nieuwe verspreiding van de passen wordt betaald door de leverancier.’ Over andere -niet nader gespecificeerde- kosten werd eerder (op 6 juli 2021) gemeld dat €62.000 zou worden betaald door de leverancier. (“De kosten waren €62.000 echter deze zijn volledig gedragen door de leverancier“, aldus wethouder Schaap aan de gemeenteraad tijdens de behandeling van de jaarrekening 2020)

Achteraf gezien ging dat mogelijk om een dubbel te interpreteren uitspraak: Het is onduidelijk of dat een wens van de wethouder was of dat er daadwerkelijk een afspraak over is gemaakt (en of die is nagekomen), want een maand geleden (21 dec 2021) liet de wethouder weten nog te zoeken naar een ‘minnelijke oplossing’ met de leverancier, zonder daar nader op in te gaan en er later ook niet op terug te komen.

Dat het bij een ‘minnelijke oplossing’ in een zakelijk geschil om iets anders dan financiële afspraken zou gaan, lijkt onwaarschijnlijk, maar valt op basis van de huidige informatie niet uit te sluiten. Welke afspraak er uiteindelijk is gemaakt, heeft de wethouder later niet meer gemeld. De openbare brief van de wethouder waarin stond dat er nog werd onderhandeld over een ‘minnelijke oplossing’ werd later wel weer zonder enige toelichting offline gehaald in het raadsinformatiesysteem en vervangen door de brief met meer details, die wordt afgesloten met het weinig specifieke zinnetje: “De kosten voor de problematiek rond de uitrol zijn overgenomen door de leverancier.

2022

Inmiddels is het beleid met betrekking tot de afvalpassen ingevoerd en gingen de containers op 1 januari 2022 wél open met een afvalpas. Echter, ook vandaag (Zaterdag 29 januari 2022) de dag ontvangt BarendrechtNU nog regelmatig meldingen over uiteenlopende problemen met containers en afvalpassen, zoals bijvoorbeeld het niet/te laat legen ervan, onduidelijkheid over de kosten van de klepbewegingen, onduidelijkheid over de papiercontainers, incomplete informatie bij SVHW, ouderen (slecht ter been) die op kosten worden gejaagd omdat ze alleen kleine zakjes afval naar de container kunnen dragen (en dus meer klepbewegingen moeten maken), alsook de eerste schademeldingen door tegen auto’s gewaaide ‘mini containers’ en klachten over onterechte waarschuwingen van BAR Afvalbeheer aan inwoners voor het “verkeerd aanbieden” van afval, die je ook krijgt als bijvoorbeeld iemand anders (rest)afval in jouw papier/GFT container stopt die al langs de weg staat.



Bekijk hier meer artikels uit de categorie Barendrecht



« | »