Barendrecht NU

BARENDRECHT – Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Barendrecht betaalt een lokale nieuwswebsite jaarlijkse €7.200 om zichzelf ongelimiteerd, onbeperkt en ontransparant te kunnen uiten in ‘de nieuwswebsite’. De gemeente betaalt €600 per maand en daarmee is de lokale nieuwswebsite* verplicht om alle berichten die de gemeente aanlevert te publiceren, binnen 2 uur na aanlevering: geen controle en geen beperkingen. Het plan komt uit de koker van wethouder Schaap en dateert van begin 2021.

Bij de publicatie van de gemeentelijke ‘nieuwsberichten’ wordt de lezer op geen enkele wijze geinformeerd over het feit dat de gemeente Barendrecht gemeenschapsgeld gebruikt om de reclame te publiceren. Een disclaimer (zoals: ‘Betaalde content/reclame‘) of een bronvermelding ontbreekt volledig.

Update 8 maart: Een korte update is helemaal onderaan toegevoegd. Een langere update waarin zinnetje voor zinnetje het persbericht van de gemeente met onwaarheden en selectieve informatie zal worden ontkracht volgt zsm (het ontbreekt in het persbericht vd gemeente aan antwoorden en oplossingen voor de situatie en gaat hoofdzakelijk in op de situatie dat ze het niet leuk vinden voor zichzelf/de wethouders).

Ongelimiteerde reclame en zelfprofilering

De overeenkomst werd geïnitieerd door wethouder Schaap en uiteindelijk ondertekend door toenmalig burgemeester van Belzen nadat het voltallige college hiermee akkoord ging. In de betreffende overeenkomst, waar BarendrechtNU een tip over ontving omdat de overeenkomst zelf geheim werd gehouden, is onder andere vastgelegd: “ongelimiteerde plaatsing van de door de gemeente Barendrecht aangeleverde persberichten (…) Plaatsing tussen 09.00 uur en 23.00 uur vindt gegarendeerd (sic) binnen twee uur na aanlevering plaats. (…) Alle artikelen verschijnen op de website en social media-kanalen.” Samengevat is dit een ‘blanco cheque’ voor de communicatieafdeling van de gemeente alsook voor het college van B&W om invloed uit te kunnen oefenen in het medialandschap van Barendrecht: De gemeente dicteert het nieuws en het college kan zichzelf profileren, zonder dat je als lezer kunt weten dat de gemeente erachter zit. De gemeente heeft het bestaan van deze overeenkomst (alsook de inhoud) na vragen hierover zelf bevestigd.

Los van de persberichten van de gemeente werd er ook nog een ongelimiteerd digitaal plekje voor het voltallige college afgekocht in de overeenkomst: “Mogelijkheid voor columns voor burgemeester en wethouders in rubriek ‘columns’, lengte en frequentie zijn vrij te bepalen.” Ook hierbij worden lezers niet geinformeerd over het feit dat ze niet naar een redactionele keuze tot publicatie kijken, maar dat de columnruimte is ingekocht van gemeenschapsgeld. De overeenkomst loopt momenteel tot 1 mei 2022 maar wordt jaarlijks automatisch verlengd. De gemeente zou begin 2022 de resultaten van een evaluatie over deze vorm van communicatie delen, maar de resultaten hiervan zijn nog niet (openbaar) gepubliceerd.

Geheime notulen

Dat de gemeente de keuze maakt om niet transparant te zijn over de berichtgeving vindt al zijn oorsprong in de totstandkoming van de overeenkomst: Het college heeft enige moeite gedaan om de deal geheim te houden: Het ‘collegebesluit’ om de overeenkomst aan te gaan dateert al uit maart 2021. In de openbare notulen van deze collegevergaderingen is hierover echter niets te lezen. Dat is een bewuste keuze, want de overeenkomst is wél opgenomen in de geheime/besloten notulen die alleen door gemeenteraadsleden kunnen worden ingezien. De omschrijving voor raadsleden is ook zeer summier gehouden: “De overeenkomst is (…) onderdeel van de beoogde uitbreiding van de digitalisering van de gemeentelijke communicatie”

Schending van voorwaarden

Los van het feit dat lezers worden misleid door de betaalde berichten van de gemeente, faciliteert de gemeente Barendrecht ook de schending van diverse sociale media: De berichten moeten volgens de overeenkomst ook verplicht op Twitter en Facebook worden gepubliceerd. Ook hier wordt de lezer niet geinformeerd over het feit dat het betaalde reclame is. Zowel Twitter, Facebook alsook Google hebben strenge regels omtrent reclame en nog strengere regels voor betaalde reclame door de overheid en politieke partijen (mede naar aanleiding van de eerdere verkiezingen in Amerika, waarbij partijen werden betaald door politici/overheden om zich positief uit te laten over bepaalde politieke partijen/kandidaten – of anderen juist in kwaad daglicht te stellen). Deze regels zijn juist bedoeld om transparant te zijn over wie welke meningen en uitingen betaalt. De gemeente is in de berichten niet transparant naar de lezer over de betaling.

Hoewel de gemeente deze regels dus niet zelf met hun social media accounts overtreedt, betaalt de gemeente de nieuwswebsite wel om hun de regels voor hen (contractueel) te laten overtreden. Los daarvan zijn betaalde uitingen van denkbeelden ook een vorm van reclame, waarvoor de Reclame Code Commissie regels heeft opgesteld, waarbij transparantie ook een belangrijk onderdeel is: Eerlijk zijn over wie de maker is en hoe de geldstromen lopen.

Hoewel een woordvoerder namens de gemeente tegenover BarendrechtNU ontkent dat hun berichten ‘reclame’ zijn, definieert de gemeente Barendrecht in haar eigen afvalbeleid glashelder wat reclame volgens hen precies is: directe of indirecte aanprijzing van een denkbeeld met behulp van derden (PDF).

Een lezer kan er zelf nooit achter komen dat het artikel op de betreffende site of social media niet tot stand is gekomen door een (onafhankelijke) redactie. Dat het bericht van de gemeente komt én dat ervoor is betaald, dat wordt de lezer niet vertelt.

Schaap

Hoofdrolspeler in de totstandkoming van deze ‘deal’ is wethouder Cees Schaap. Hij bracht het plan in bij een collegevergadering in maart 2021. Hij deed dit terwijl ‘communicatie’ helemaal niet in zijn portefeuille zit, dit valt binnen de portefeuille van de burgemeester (toen nog Van Belzen). Wel heeft wethouder Schaap ‘gemeentelijk vastgoed’ in zijn portefeuille, dit terwijl de betreffende nieuwswebsite waarmee hij onderhandelde een kantoor huurt die in eigendom is van de gemeente Barendrecht.

Ondanks deze mix van belangen was het Schaap die om de tafel ging om de overeenkomst te sluiten, omdat het over ‘online dienstverlening’ gaat, aldus een gemeente woordvoerder in reactie op een vraag hierover. Wie het initiatief nam voor de overeenkomst? Daar blijft de woordvoerder vaag over. Het lijkt er echter op dat Schaap het gesprek aan ging met de eigenaar van de website, de overeenkomst kreeg aangeboden en die toen heeft ingebracht binnen het college.

Alle wethouders waren enthousiast over het ‘middel’ van Schaap om invloed te kunnen uitoefenen op berichtgeving in de media. Toenmalig burgemeester Van Belzen zette zijn handtekening onder de overeenkomst: €7.200 gemeenschapsgeld per jaar.

In dezelfde periode lag BarendrechtNU in de clinch met wethouder Schaap: Hij weigerde informatie vrij te geven over het afvalbeleid, waar BarendrechtNU meermaals een verzoek toe had ingediend. Met de kennis van nu was zijn uitspraak toen tegenstrijdig met de overeenkomst die hij aan ging: Hij weigerde BarendrechtNU inzage omdat dit niet eerlijk zou zijn voor de andere nieuwsmedia in Barendrecht. Iedereen moest volgens Schaap toegang hebben tot dezelfde informatie van de gemeente, terwijl hij op dat moment de betreffende overeenkomst al had gesloten, waarbij ‘nieuwsberichten’, columns en foto’s exclusief -en tegen betaling- aan één nieuwssite werden geleverd.

Ruziënde wethouder: “Deze alien woont in Barendrecht”

Meerdere wethouders lagen -tot het moment van de overeenkomst- overhoop met de eigenaar van de nieuwssite waar ze vorig jaar een overeenkomst mee hebben gesloten. Wethouder Schaap had ‘gedoe’ met de site: hij was not amused over een ge-photoshopte foto op de site werd gepubliceerd waarin zijn hoofd uit een kliko stak. Het meeste openbare moddergooien kwam echter van wethouder Reshma Roopram. In 2018 was Roopram nog gemeenteraadslid voor de PvdA. Ze Twitterde tijdens een (digitale) ruzie met de nieuwssite over de eigenaar: “deze alien woont wel in Barendrecht hhahhahah“. Ook publiceerde Roopram in 2018 screenshots van privé appjes tussen haar en de eigenaar van de betreffende nieuwssite. In de appjes viel te lezen: “Op het moment dat jij direct of indirect subsidie krijgt dan volgen direct schriftelijke vragen“. Om deze uitspraak kracht bij te zetten voegde ze hier de woorden: “mark my words” aan toe. De nieuwssite was toen naar eigen zeggen bezig met een kritisch stuk over de ledenvergadering van de PvdA Barendrecht.

BarendrechtNU heeft dan ook navraag gedaan bij Roopram: Waarom heeft u nu wél ingestemd met deze ‘(indirecte) subsidie’ aan de betreffende nieuwswebsite? Haar reactie: “Het betreft geen subsidie maar vergoeding voor een prestatie.” Een nadere toelichting op deze summiere -politieke- reactie is nooit meer gekomen. De wethouder is later -via de woordvoerder om- nog om een reactie gevraagd, maar deze is niet gegeven.

Sindsdien heeft Roopram wel meegedaan aan de verkiezing om voorzitter van de landelijke PvdA te worden. Hierover is meermaals positief bericht op de betreffende nieuwswebsite, waaronder publiciteit voor haar eigen campagnewebsite. Wát de verzoenende factor dus is geweest vertelt wethouder Roopram niet, maar dat het rond het moment van de deal is veranderd, blijkt uit de berichtgeving.

Verkiezingen

BarendrechtNU vroeg de gemeente ook hoe deze overeenkomst wordt gebruikt in verkiezingstijd (de gemeenteraadsverkiezingen zijn op 16 maart). Een woordvoerder gaf aan dat de overeenkomst daarvoor niet zal worden gebruikt. Toch worden er momenteel – alsook in de afgelopen maanden- berichten geplaatst door politieke partijen, waarvan de gemeente stelt dat die volgens hun voorwaarden binnen de overeenkomst vallen. Binnen diezelfde voorwaarden worden op de betreffende nieuwswebsite echter ook artikels gepubliceerd over dodelijke aanrijdingen in de regio Rotterdam. Berichten die duidelijk niet van de gemeente of wethouders komen, maar betaalde publicaties vallen daardoor dus niet op betrouwbare wijze te controleren.

Lijsttrekker Schaap

De VVD Barendrecht publiceerde recentelijk al diverse campagnestukken (en columns) op de betreffende nieuwswebsite. Dat is dubbel ingewikkeld vanwege het volgende: Wethouder Schaap is ook weer lijsttrekker van de VVD voor de huidige verkiezingen, maar omdat de gemeente niet transparant is over de berichten die ze tegen betaling laten publiceren, valt ook niet te controleren of de gemeente Barendrecht hiervoor heeft betaald, de VVD Barendrecht, Schaap privé of dat het mogelijk door een redactie is geselecteerd en kosteloos is geplaatst.

Dat het hebben van meerdere petten ingewikkeld is voor wethouder/lijsttrekker Schaap, bleek vorige week ook bij een verkiezingsdebat in de Dorpskerk: Op de vraag hoe het fout kon gaan met het plaatsen van een boom naast de kerk, zette Schaap snel zijn pet van campagne voerende ‘lijsttrekker’ op om vervolgens te vertellen dat hij ook niet begreep hoe dat kan. In de ochtend voorafgaand aan het debat stond hij als wethouder nog op de foto om de schep voor die boom in de grond te zetten. Hij herhaalde de petten-tactiek nog een aantal maal tijdens het debat.

Reactie BarendrechtNU: Beïnvloeding van media

Het college beïnvloedt met deze overeenkomst vanzelfsprekend de onafhankelijkheid van deze nieuwswebsite: Een nieuwsmedium dat afhankelijk is van geld van dezelfde mensen (wethouders) als waarover je kritisch moet kunnen berichten, dat zegt genoeg. Behalve het dicteren van het nieuws, heeft het college dus ook een potentieel kritisch geluid weten te dempen. Er waren immers nogal wat akkefietjes tussen het college en de nieuwssite vóórdat de overeenkomst tot stand kwam.

Zelf houdt het college er een heel ander idee op na: “In de overeenkomst is nadrukkelijk opgenomen dat ‘Verslaggeving van activiteiten van college van B&W, raadsvergaderingen, alsook interviews door de redactie altijd kunnen plaatsvinden binnen de regels van journalistieke vrijheid en onafhankelijkheid’.” Een mond vol ogenschijnlijk goedbedoelde woorden, maar zonder enige inhoudelijke onderbouwing: hoe ze deze vrijheid en onafhankelijkheid garanderen? Daar had de woordvoerder geen antwoord op. Hoe het college deze holle belofte in stand denkt te kunnen houden, blijft volkomen onduidelijk.

Marktverstoring

Met de overeenkomst bevoordeelt het college niet alleen zichzelf (met gemeenschapsgeld), maar ook de betreffende nieuwswebsite: Die hoeven immers geen tijd en geld te besteden aan mensen die stukjes tekst schrijven (want dat doen communicatiemedewerkers van de gemeente voor ze). Daarnaast betaalt de gemeente een fotograaf gebeurtenissen vast te leggen waar wethouders bij aanwezig zijn, om die foto’s vervolgens exclusief door te sturen aan de betreffende nieuwswebsite. Nu wil het ‘toeval’ dat BarendrechtNU zelf natuurlijk óók een nieuwswebsite is en hier dus nadeel van (kan) ondervinden: De gemeente publiceert de berichten namelijk niet -wel zo transparant- op hun eigen website, maar ze sturen dit uitsluitend 1-op-1 door naar de website waar ze een overeenkomst mee hebben. Dit wekt onterecht de suggestie dat het een onafhankelijk nieuwsbericht is én dat maakt dat BarendrechtNU -alsook andere media- door de gemeente worden gepasseerd; een machtsspelletje. BarendrechtNU heeft de gemeente reeds aangegeven dát er sprake is van marktverstoring en dat ze op zijn minst alle eigen berichten op hun eigen website moeten publiceren: transparant naar de lezer alsook naar alle andere media (die inderdaad wel eens wat kritischer kunnen zijn over de berichtgeving van de gemeente). (dit zou wethouder Schaap toch als muziek in de oren moeten klinken?)

De reactie van het college op deze feitelijke constatering: “De gemeente ziet geen marktverstorende werking als gevolg van deze overeenkomst.” Ironisch genoeg stelt een woordvoerder van de gemeente (die zelf ook op ‘bijzondere wijze’ betrokken is bij de overeenkomst alsook de beantwoording van vragen door BarendrechtNU) namelijk dat iedereen de berichten van de gemeente mag overnemen, mits dit ‘met gebruik van bron- en waar van toepassing copyrightvermelding‘ is. Echter, precies dát doen ze zelf niet bij het tegen betaling laten publiceren van hun eigen berichten: de lezer denkt een bericht van een onafhankelijke schrijver te lezen en komt er niet achter dat dat niet zo blijkt te zijn.

Disclaimer

BarendrechtNU is ook een nieuwswebsite, voor de volledigheid maak ik dus daarom graag het volgende statement, om ondubbelzinnig duidelijk te maken dat dergelijke misleiding van lezers door het College van B&W van Barendrecht er bij BarendrechtNU niet in komt:Het is voor de gemeente -of welke andere commerciële en/of politieke partij dan ook- niet mogelijk om tegen betaling artikels te laten publiceren. Berichten van de gemeente waarbij BarendrechtNU zélf besluit om die over te nemen zijn ook niet tegen betaling geplaatst en zijn altijd te herkennen aan de bronvermelding, onderaan het artikel staat dan: “Bron: Gemeente Barendrecht“. Artikels zijn eigen keuzes en niet te koop.

Het zou de gemeente en het college in het bijzonder sieren als ze wegblijven van (betaalde) beïnvloeding, manipulatie en bevoordeling van nieuwsmedia. Een politicus of bestuurder heeft niets te bepalen op een nieuwswebsite, net zoals een journalist/verslaggever niets te zeggen heeft in een college- of raadsvergadering. Wethouders, stop met deze zelfprofilering en geef in plaats daarvan prioriteit aan een eerlijke, transparante lokale overheid waarop inwoners kunnen vertrouwen.

BarendrechtNU is een (9 jaar oude) uit de hand gelopen hobby en dus niet afhankelijk van adverteerders of politici die te vriend moeten blijven. Dit betekent dat die partijen geen invloed hebben op BarendrechtNU of druk kunnen uitoefenen. Het is echter wel goed om te realiseren dat andere nieuwsmedia wel groter (commercieel) nadeel kunnen ondervinden van deze actie van het college. Het college kan met dit soort ondoordachte acties eigenhandig nieuwsmedia van de kaart vegen door een ander op deze wijze te bevoordelen.

Ter afsluiting: Tijdens het onderzoek naar deze overeenkomst is mij (ondergetekende) ter ore gekomen dat er binnen de muren van het gemeentehuis is gesuggereerd dat BarendrechtNU ook een aanbod heeft gehad om artikels van de gemeente tegen betaling te plaatsen. Bij deze: Dat is onjuist en daar zou nooit op in worden gegaan. Artikels zijn niet te koop. Mochten er vragen zijn, dan beantwoord ik die uiteraard graag.

Lokale nieuwswebsite

BarendrechtNU verwijst in dit artikel uitsluitend naar “lokale nieuwswebsite” en niet de naam van de betreffende nieuwswebsite zelf. Waarom? Omdat dit artikel in de eerste plaats gaat over de beïnvloeding door het college met gemeenschapsgeld (van jou en mij). Dat een commerciële nieuwswebsite de keuze maakt om deze overeenkomst aan te bieden/aan te gaan, is hun keuze. Het is aan de lezers van die nieuwswebsite om daar iets van te vinden, of niet.

Foto via: Gemeente Barendrecht – De toenmalige samenstelling van het college met burgemeester van Belzen

De gemeente heeft zojuist een ‘persbericht’ verzonden waarin ze reageren op eerdere berichtgeving van BarendrechtNU over hoe ze met geld media beïnvloeden. Reactie vd gemeente is selectief, onjuist en geeft 0 oplossingen. Update met meer info volgt zsm: https://t.co/g7oNfxDTrg

— BarendrechtNU (@BarendrechtnuNL) March 8, 2022